Semerkand

İsim kökeni

Semerkand sözü eski Farsça'da asmara: "taş", "kaya" ve Soğdça kand: "kent", "kale" birleşmesinden gelir.

".. Yine böylece "صآمِز كآند Semiz kend" denir; büyük olduğu için böyle denilmiştir. Farsçada سمرقند derler."
 

Tarih

Dünyanın en eski şehirlerinden biri olan Semerkand, antik Yunanlıların Marakanda (eski Yunanca: Μαράκανδα) isminde tanıdığı, M.Ö. 14. yüzyıllarında Zeravşan'nın (Yunanca: Polytimetos) verimli ovasında bir vaha şehri Persler tarıfından kurulmuş ve uzun süre Ahameniş İmparatorluğu'nda önemli bir rol oynamıştır. Eskiçağ'da Soğdlar'ın yaşadığı, M.Ö. 329'da Büyük İskender tarafından alınmştır. Semerkand 6. yüzyılda bir Türk Yabguların etki alanları içindeydi.^[3]

İpek Yolu'nun önemli bir kavşağında kurulan kent, tarih boyunca gezginlerin uğrak noktası olmuştur. 14-15. yy'ların Semerkand'ın altın dönemi olarak kabul edilir.

İslâm Dönemi

Semerkand, 712'de müslüman Araplar tarafından fethedilip, Abbasiler zamanında bir mucize olur ^[4], çok gizli olan kâğıt imalâtı 751 yılında Talas savaşından iki Çin tutuklusundan öğrenilir, ve İslâm dünyasında ilk kâğıt değirmeni Semarkant'ta yapılır. Bu icat diğer İslâm dünyasına, daha sonra oradan Avrupaya yayılır. Samanoğulları döneminde iktisadi açıdan hızla gelişti.

1220'de Cengiz Han'ın kontrolüne geçti, şehri tamamen harap etti. Timur'un başkent yapmasıyla önemli ölçüde gelişti ve önemli bir kültür merkezine dönüştü.

1499 yılı içinde Özbek Türkleri Semerkant'ı kontrolüne aldı.^[5]. Şiban sülâlesi Özbeklere burada veya yaklaşık olarak bu zamanda liderlik yaptığı görülür.

1500'de göçebe Özbekler'den Muhammed Şiban (Şeyban) tarafından Şiban Hanedanlığı kuruldu. Muhammed Şiban Cengiz Han'ın ilk karısı olan Börte Ujin Hatun'dan olan en büyük oğlu Cuci'nin (Moğolca: Зүчи, Züchi) beşinci oğludur. 1282 yılında Şiban (Şeyban) sülâlesi İslâm dinini benimsediler, basamak ve basamak Özbek adını aldıkları varsayılır. Şiban sülâlesinin kurduğu bir başka Şiban Hanlığı olan Sibir Hanlığı (Tatarca: Себер ханлыгы / Seber xanlığı, Себер йорты / Seber yortı) İbak tarafından kurulmuş, ve onların en son Hanı Kuchum 1598 yılında görevinden alınıp Rusların kontrolüne geçti.

1784 yılında Semerkand Buhara emiri'nin buyuruğuna girmiştir.^[5]

Çarlık Rusyası ve Devrim

Semerkand, 1868'de Ruslara geçerek Türkistan'a bağlandı. 1924'ten 1930'a kadar Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti oldu.

İklimi

Tipik iklim siması güneşli, sıcak, bazen rüzgarlı ve genellikle kuru. Kış yumuşak ve hafif don görülür. Yaz ayları sıcak ve kurudur. Temmuz'daki gün sıcaklığı + 34 °C, ve yaklaşık gece sıcaklığı + 18 °C ; Ocak ayında, en çok + 7 °C, ve en düşük - 4 °C olur.

Semerkand'ta tarihi eserler

Registan antik Semerkand'tın kalbidir. Anlamı "Kumlu yer" demektir.

• Uluğ Bey Medresesi (1417-1420).
• Sher-Dor (Ser-dar) Medresesi (1619-1636).
• Tilya-Kari Medresesi (1646-1660).
• Uluğ Bey Rasathanesi (1421-1449).
• Semerkand Afrasiyab müzesi
• Timur'un Gur Emîr türbesi
• Shakh-i Zinda (Şah-ı Zinda) türbesi
• Bibi Hanım Camii
• Hazreti Hızır Camii
• Davud Peygamber türbesi
• Zümrüt Hoca Camii
• Bibi Hanım türbesi
• Kok Camii
• Chorsu (Çarsu) antik ticaret merkezi
• Abu Mansur Matridiy (Ebu Mansur el-Matüridî) türbesi
• Rukhobod türbesi
• Aksaray türbesi
• Nisbatdor Hoca Cami
• Abdu Darun Hoca türbesi
• Ishrat-Khana (Ishrathona - İşrethane)
• Namazgâh Cami
• Kok Saray kalıntıları